Uporedo sa razvojem evropske civilizacije, tiho i korjenito, kroz mnoge legende i vjerovanja, rasla je i ta žilava darovita biljka niskog savijenog kvrgavog stabla ─ maslina. Sistematski, riječ je o rodu Olea L., istoimene porodice Oleaceae iz reda Lamiales. Pripadaju mu 34 vrste maslina, koje rastu u toplim i tropskim dijelovima Evrope, Afrike, istočne i južne Azije, te Australoazije. Međutim, u našoj regionalnoj dendroflori raste samo evropska maslina (Olea europaea L.), za koju se vezuje najviše simbola i vjerovanja, pošto većina njih korijene vuče upravo iz drevne Grčke.

Nekad je kod Srba postojalo ime Maslina, a današnja imena Oliver i Olivera potiču od latinskog naziva za ovu biljku.

Evropska maslina je zimzeleno, spororastuće i veoma dugovječno drvo (ili žbun), koje raste na škrtom zemljištu. Listovi su mali, naspramni i cijelog oboda, a obnavljaju se svake tri godine. Počinje da rađa sa sedam godina, a najveći urod je tek nakon dvadeset godina. Plodovi su jestive koštunice zvane „maslinke“, od kojih se dobija čuveno maslinovo ulje, radi kojeg se maslina najviše i gaji, naročito u Mediteranu.

Homer je maslinovo ulje zvao „tekućim zlatom“, a Hipokrat ga je propisivao kao lijek za više od 60 različitih bolesti. Amfore sa maslinovim uljem bile su i prvi sertifikovani proizvod u istoriji trgovine, a u antičko doba rodni maslinici su najbolje govorili o bogatstvu svojih vlasnika.

Maslina i sa hiljadu godina starosti daje plodove. Postoje primjerci izuzetne starosti, kakvo je i maslinovo drvo u Baru u Crnoj Gori, za koje se procjenjuje da je staro oko 2.000 godina.

Koliko je maslina bila važna u antičkoj Grčkoj govori i to da su se godišnje mogla posjeći samo dva drveta masline po masliniku, a kazna za nepoštovaoce tog zakona je bilo oduzimanje imovine, protjerivanje ili čak smrt.

Simbolika masline

Maslina ima jako bogatu simboliku, što u vezi sa grčkom mitologijom i Biblijom, a što iz svakodnevnog života starih Grka.

Dobro poznata legenda o maslinovoj grančici kao univerzalnom simbolu mira potiče iz Starog zavjeta: nakon 40 dana kiše i potopa koji je Bog pustio na zemlju, Noje sa barke pušta golubicu da izvidi ima li kopna u blizini; golubica se vratila nakon nekoliko dana sa maslinovom grančicom u kljunu, što je bio znak Božjeg pomirenja s ljudima, znak praštanja i života koji počinje ispočetka.

Takođe, Isus je posljednje sate svog života proveo moleći u maslinjaku na Maslinskoj gori, gdje masline predstavljaju snagu i muku, a i Isusov krst je bio napravljen od maslinovog i kedrovog drveta.

Neobičko važna i skoro besmrtna, u očima ljudi maslina je mogla nastati samo božanskom voljom, pa su je u mitovima stvarali bogovi. Legenda kaže da je maslina nastala iz svađe boginje mudrosti Atine i boga mora Posejdona oko toga ko će vladati Atikom. Posejdon je zabio svoje koplje u Akropolj i otvorio bunar sa morskom vodom, a Atina je pored tog bunara posadila prvu maslinu. Ostali bogovi i boginje su odlučili da Atika pripadne Atini jer je – dala bolji poklon svom narodu (prvo drvo masline). Takođe, u Egiptu se stvaranje masline pripisuje boginji Izidi, a u Mesopotamiji tvrde da ju je stvorila boginja Ištar.

Zbog čvrstog i otpornog drveta, maslina se smatrala simbolom snage, te je zato Herakle bio naoružan toljagom od maslinovog drveta, a Odisej je maslinovim kolcem oslijepio Kiklopa.

Maslina je još simbol vjernosti i odanosti, pa ne čudi što je Odisejev i Penelopin bračni krevet napravljen baš na panju maslinovog drveta.

Vijenac maslinovih grančica se kao simbol pobjede stavljao na glavu uspješnim sportistima i vojskovođama (slično kao lovorovi vijenci). Takođe, vijenac maslinovih grančica je simbol čistote i čednosti, jer su ih u staroj Grčkoj mlade nosile na glavama na svojim vjenčanjima.

Danas, naročito nakon Drugog svjetskog rata, osnovna simbolika masline, i grančice i vijenca, krije se u simbolu mira. Stoga, ne čudi što se simboli masline sreću na zastavama nekih država.

Maslina na zastavama

Država Eritreja

Na svim zastavama na kojima se javlja, maslina se nalazi u obliku grančica i vijenaca, a najstarija državna zastava sa motivom masline je zastava Države Eritreje.

Eritreja se nalazi na istoku Afrike na obali Crvenog mora. Sadašnja zastava je usvojena 1995. godine, a vijenac i maslinova grančica, kao simboli mira, zadržani su sa zastave iz 1952. godine, usvojene nakon sticanja nezavisnosti od Britanije. Zelena boja na zastavi označava poljoprivredu, plava simboliše more, a crvena predstavlja krv.

Na zastavi Države Eritreje se, vjerovatno, nalazi neka od autohtonih vrsta masline, jer Olea europaea raste samo u Sredozemlju, ali riječ je o istom rodu (Olea).

Kiparska Republika            

Nakon Eritreje, maslinove grančice na nacionalnoj zastavi istakla je i Kiparska Republika, ostrvska država Mediterana. Zastava je predstavljena 1960. godine, kad je Kipar proglašen državom.

Sastoji se od karte ostrva, sa dvije maslinove grančice (simbol mira) na bijeloj podlozi (još jedan simbol mira). U ovom slučaju sigurno je riječ o evropskoj maslini, a Kipar je jedina zemlja na svijetu koja na svojoj zastavi ima prikazanu svoju teritoriju. Karta na zastavi je bakarne boje, što simbolizuje veliki broj rudnika bakra na ostrvu. Crvene i plave boje (boje turske i grčke zastave), kao i vjerski simboli (krst i polumjesec) su namerno izbjegnute da bi zastava ostala „neutralna“, te da bi odgovarala i kiparskim Grcima i kiparskim Turcima.

Turkmenistan            

Zastava ove države iz centralne Azije usvojena je 1992. godine, nakon sticanja nezavisnosti od Sovjetskog Saveza. Doživjela je nekoliko izmjena u vidu promjena dimenzije zastave i pozicioniranja zvijezda, a današnji izgled je dobila 2001. godine. Često je opisuju kao zastavu sa najviše detalja na svijetu.

Sastoji se od zelenog polja sa vertikalnom crvenom trakom, na kojoj se nalazi pet šara sa tepiha, koji su dio kulture Turkmenistana. Ispod ovih šara se od 1997. godine nalaze dve maslinove grančice, koje simbolišu miroljubivost Turkmena. Polumjesec predstavlja islam, a zvijezde simbolišu pet provincija ove zemlje.

Ujedinjene nacije (UN)

Prije svih ovih država, 1945. godine (sa izmjenama 1947. godine), Organizacija ujedinjenih nacija (OUN) usvojila je svoju zastavu, čime je prva na zvaničnoj zastavi predstavila maslinove grančice kao simbol mira.

Na njoj je prikazana planeta zemlja u bijeloj boji na plavoj pozadini okružena dvjema granama masline. Plava pozadina simbolizuje sve ljude na svetu, a bijela i plava boja su zvanične boje Ujedinjenih nacija.

Tekst: Jovana Moravac